آشنایی با اوضاع کتابخانه ها و قرائت خانه ها، کتابفروشی ها، مطابع مشهد در دوره پهلوی

آشنایی با اوضاع کتابخانه ها و قرائت خانه ها، کتابفروشی ها، مطابع مشهد در دوره پهلوی

اگر وضعیت شهر مشهد را در دوران پیش از پلوی در نظر بگیریم، به خوبی ملاحظه می کنیم که این شهر بیشتر از شهرهای دیگر ایران در زمان حکومت پهلوی در زمینه آبادی کوشید و احداث خیابان ها و ساختمان عمارات و مؤسسات خیریه و گردش گاه ها در آن سال ها بسیار پیشرفت کرد. اکنون به توصیف کتابخانه های شهر مشهد براساس اسناد آن دوران می پردازیم:

کتابخانه ها و قرائت خانه ها : از کتابخانه های عمومی یا خصوصی فقط سه کتابخانه با قرائت خانه توأم است، که عبارتند از کتابخانه های آستان قدس، معارف، بوکروم. پنج کتابخانه از کتابخانه هائی که ذیلا نام برده می شود شخصی است، بقیه مورد استفاده عموم است: تور مشهد

کتابخانه آستان قدس: از قدیمی ترین کتابخانه های ایران و فعلا کتب آن در حدود ۱۶۰۰۰ جلد، ۶۰۰۰ جلد از آنها قرآن است. تا ذیقعده ۱۳۶۶ هجری قمری (سال طبع سومین جلد فهرست کتب آن) ۳۹۸۶ جلد کتاب داشته ولی بعدها در اثر مراقبت و اهداء چند کتابخانه، از جمله انتقال کتابخانه رضوان مرحوم میرزا رضاخان نائینی قاضی نور (متوفی ۱۳۱۰) که در مرداد سال ۱۳۱۱ تحویل کتابخانه گردید، عده کتب آن غیر از قرآنها متجاوز از ۱۶ هزار جلد شده است، که به السنه مختلف فارسی و عربی و فرانسه و غیره می باشد. نسخ خطی و قرآن های گرانبها و نفیس در آن موجود است. در سال ۱۳۱۲ قریب ۳۰۰۰ نفر برای قرائت و استفاده از کتب به آن مراجعه نموده اند. تور مشهد

کتابخانه معارف: تاريخ تأسيس آن ۱۳۰۵ شمسی هجری و تعداد کتابهایش ۱۲۳۰ جلد است. تعداد زیادی هم جراید و مجلات در آن موجود می باشد. از آن ۱۲۳۰ جلد کتب مزبور، ۷۰۰ جلد فارسی، ۳۰۰ جلد عربی، ۲۰۰ فرانسه و ۳۰ جلد به السنه دیگر است. تور مشهد

بوک روم یا کتابخانه بین المللی: تاريخ تأسيس آن شهریور ۱۳۱۰ شمسی است. طرز اداره آن طوری است که همیشه تقریبا سی رقم مجلات فرانسه و انگلیسی و آلمانی در دسترس قرائت کنندگان می باشد. عده كتب آن از پانصد جلد، در حدود سیصد جلد فارسی، ۵۰ جلد فرانسه، ۲۰ جلد آلمانی و بقیه انگلیسی است. ساعت افتتاح آن چهار تا نه بعداز ظهر می باشد.

کتابخانه گمرک: در تاریخ ۱۲۸۸ شمسی هجری، در زمان ریاست گمرک و مالیه مسيو للو بلژیکی به همت و سعی او تأسیس شده، کتب آن در حدود ۲۹۰۰ جلد و عده مجلات و جراید به السنه مختلف خارجی دارد. ۶۰۰ جلد از کتابهای آن فارسی و بقیه به السنه خارجه است. مسيو للو بلژیکی برای تشویق اعضاء و کارکنان دو اداره گمرک و مالیه و سرگرمی آنها در ساعات غیر اداری، درصدد برآمد کلوپ و کتابخانه تاسیس کند. با اعاناتی که از اعضاء این دو اداره جمع آوری گردید کتابخانه و کلوپ دائر شد و تا سه سال دوام داشت. در زمان كفالت مالية مرحوم میرزا اسمعیل خان معروف به پدر، کلوپ و اثاثیه و برخی از کتب به مالیه داده شد. کتابخانه و مختصری از اثاثیه به اداره گمرک تسلیم گردید. از آن تاریخ به بعد اعضاء دفتر گمرک ایالتی در مشهد ماهی صد نیم یا نیم درصد از حقوق خود را به عنوان اعانه به این کتابخانه پرداخته و می پردازند.

https://www.khabaronline.ir/news/1241978/%D8%AA%D9%88%D8%B1-%DA%A9%DB%8C%D8%B4-%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%D8%B7%D8%B1%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2

کتابخانه کلوپ صاحب منصبان لشکری: کتابخانه مزبور را «شاهزاده امان الله میرزا» در اسفند ۱۳۰۸ شمسی تأسیس نمود. اداره اش با اعانات و هدایائی است که صاحب منصبان لشکری و غيرهم می نمایند. تعداد کتب آن کلا ۹۹۲ جلد است. ۲۵۶ جلد آن فارسی، ۵۶۰ جلد روسی، ۱۳۱ جلد فرانسه و ۳۷ جلد انگلیسی و آلمانی می باشد.

کتابفروشی ها و محل آنها

١- علمی: بست بالا خیابان. ۲- فردوسی: درب غربی صحن عتيق. ٣- حاج شیخ محمد: مدرسه دو در. 4- زوار: بازار، جنب مسجد گوهرشاد. یک شعبه هم در خیابان پهلوی نزدیک به عمارت چهار طبقه دارد. ٥- شیخ غلامحسین: بازار مسجد گوهرشاد. 6- شیخ هادی: بازار مسجد گوهرشاد. 7- فرهومند: بازار جنب سرای ناصری. ۸- شیخ غلامرضا: بازار نزدیک فلکه جنوبی. ۹- کربلائی حسین: جنب در شرقی مسجد گوهرشاد ۱۰- سید احمد قمی: بست پایین خیابان. ۱۱- رحمانیان: کوچه ارگ. ۱۲- جم: خیابان خسروی، یک شعبه هم در کوچه ارگ دارد. ۱۳- شرق: خیابان خسروی. ۱4- فرهنگ: خیابان پهلوی. ۱۵- روستائیان: خیابان شاهرضا. 16- حاج سید سعید: فلكه جنوبی (بیشتر کتب قدیمی دارد).