آشنایی با بنای ارگ و زندان هارونیه شهر طوس

آشنایی با بنای ارگ و زندان هارونیه شهر طوس

باقی مانده آثار برج و باروهای خراب شهر به خوبی حدود قدیم این شهر را معین می کند. حدود دروازه ها و سایر مميزات و مشخصات این شهر طوری است در زیر معرفی می شود:

ارگ : درون شهر، در طرف شمال، بين دروازه رزان و سرآسیا بر روی تپه مرتفعی قلعه ای ساخته شده که آن را قلعه ارگ نامند. ظاهرة مقر قوای نظامی شهر بوده است. این قلعه تقريبا سیصد متر از حصار فاصله دارد. اطراف آن خندق و خاک ریزی بوده که آثار آن به خوبی معلوم است. طول قلعه از شمال شرقی به جنوب غربی است. درب آن درست رو به قبله باز می شود. ظاهرا مشتمل بر ۹ برج بوده، که در حال خراب است. طول آن 60 متر و عرضش 40 متر است. در جلو آن آثار محوطه ای است که پایه دیوارهای آن نمایان است.

https://gadgetnews.net/343210/%D8%AA%D8%B9%D8%B7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF/

هارونیه: در وسط قلعه طوس، مایل به دروازه مشهد، بقعه عظیمی است از آجر، که پایه های آن قدری خراب شده اما درون آن تقریبا سالم و معلوم است که بقیه بنای معتبری بوده است. مدخل بزرگ آن رو به قبله است و سه مدخل در سه طرف دیگر دارد. اطراف بقعه اطاق هایی است که به هم مربوط هستند. از طرف مدخل شمالی سه اطاق ردیف یکدیگر است. خارج این مدخل طرف راست، محراب کوچکی است که درون آن گچبری و از دود سیاه شده است، چند جا با خط ثلث عبارت: «الدنيا ساعة» گچ بری شده است. در مسجد گوهرشاد، طرف راست ایوان مقصوره، بر روی کاشی نقش شده: الدنيا ساعه فاجعلها طاعه. سطح درون بقعه مربعی است ۱۲ قدم در ۱۲ قدم. در هر یک از چهار زاویه آن پلکان پیچاپیچی است که به غرفه های بالا می رود و دور تمام بقعه گردش می کند. در قسمت بالای بقعه ۸ غرفه است که شکل آن مثمن منتظم می شود. تور مشهد

دو سنگ در درون بقعه افتاده که بر روی یکی از آنها آية الكرسی و این عبارت نوشته شده: «هذه مرقد عليا حضرت مخدره مستوره مهوش خانم بنت عالیجاه ». بقیه عبارت در قسمتی از سنگ بوده که شکسته شده است. بر سنگ دیگر «نادعلی» نوشته، به علاوه این عبارت : «هذا مرقد عالیجاه سیادت و نجابت پناه معالی دستگاه المرحوم المغفور». باقی عبارت به واسطه شکستن سنگ از بین رفته، فقط کلمه «امیر سید» در قسمتی از آن باقی مانده است. این اسامی و القاب با دوره تیموری و بعد تناسب دارد. ولی اصل بنا معلوم نیست در چه زمان ساخته شده و چه بوده؟ امروزه معروف است به بقعه هارونیه. تور مشهد

احتمال داده اند مسجد یا خانقاه یا مقبره باشد. ظن قوی آن است که مقبره بوده، زیرا مسلما در اطراف آن قبوری موجود بوده و همین سنگ ها، اگر متعلق به خود بقعه نبوده، در خارج و اطراف بقعه بوده که به این جا آورده اند. مستر «فرزر» فقط یک سنگ در درون بقعه دیده، قبری هم در مدخل بقعه بوده و قبر فردوسی را هم در جنب همین بنا در گنبدکوچکی حدس زده است . صاحب مطلع الشمس هردو سنگ را دیده، ظاهرا سنگ دوم از همان قبری است که مستر فرزر در مدخل بنا [دیده و درباره آن] نقل می کند: در بعضی تواریخ این محل را مزار عباسیه نامیده اند. و دیگر نقل کنند: غازان خان بر قبر فردوسی بنایی ساخت و جنب آن خانقاهی بنا کرد، احتمال داده اند آن خانقاه همین بوده، یا خانقاهی که غزالی ساخته همین بنا بوده است، یا بقعه مسجد جامع خواجه نظام الملک بوده است؛ احتمال مسجد بسیار بعید است، زیرا اولا شکل آن با مسجد تناسب ندارد، ثانيا در مسجد و مدخل آن دفن اموات مرسوم نیست.

به احتمال قوی مقبره بوده و ایوان شمالی آن که دارای محرابی است توحیدخانه و عبادت خانه بوده است. این دو قطعه سنگ هم متعلق به اعیان شهر بوده که محض تیمن در جوار قبر صاحب این بقعه دفن شده است. ولی آیا صاحب بقعه که بوده است؟ در جوار این بنا در مزارع گندم همه جا خورده آجر دیده می شود، بلکه خورده آجر در همه اراضی قلعه مشاهده و معلوم می شود تمام سطح قلعه آباد بوده، بلکه قرا بیرون قلعه هم به شهر پیوسته بوده است. اسپندیان که در زمان حافظ ابرو یکی از محلات شهر بوده، امروز نام قریه ای در بیرون حصار است. تور مشهد